Gniazda, wyłączniki i ściemniacze. Co więcej?

Pod pojęciem osprzętu elektrycznego rozumiemy pomocnicze urządzenia, które służą do prawidłowego działania instalacji elektrycznej. Są to m.in. gniazda, łączniki i ściemniacze.

Nowoczesny osprzęt elektryczny

Aby dokonać charakterystyki wyżej wymienionych produktów trzeba wprowadzić podział na poszczególnych producentów, serie, sposób montażu (natynkowo/podtynkowo), czy jest to osprzęt ramkowy czy też ramki są zintegrowane z mechanizmami (wyłącznikami/gniazdami), oraz z czego dane elementy są wykonane.

Gniazda prądowe

Gniazdo prądowe służy do dystrybucji prądu elektrycznego. Gniazda można podzielić ze względu na:

• sposób montażu (podtynk/natynk),
• ilość gniazd wtykowych (pojedyncze, podwójne, wielokrotne).

Gniazda prądowe elektryczne potocznie zwane „gniazdkami” można montować w ramkach wielokrotnych (w przypadku serii ramkowych) lub montować pojedynczo w puszkach fi 60 w przypadku osprzętu zintegrowanego z ramką.

Na rynku polskim wyróżniamy gniazda o różnym stopniu ochrony IP:

• gniazda IP20 stosowane w pomieszczeniach, gdzie nie wymagana jest dodatkowa ochrona przed wnikaniem ciał stałych oraz zachlapaniem,
• gniazda IP44 stosowane w pomieszczeniach, gdzie gniazdo narażone jest na zachlapanie lub podwyższone zapylenie (np. łazienki, kotłownie, warsztaty, garaże, piwnice) z reguły gniazda o tym stopniu ochrony wyposażone są w klapkę oraz przesłony styków prądowych,
• gniazda IP54 podobnie jak IP44 stosuje się w pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności,
• gniazda IP55 potocznie zwane gniazda hermetyczne oprócz klapki i przesłon torów prądowych posiadają dodatkowe uszczelki gumowe na obrzeżach gniazda.

Wyróżniamy gniazda z uziemieniem (z/u) i bez uziemienia (b/u). Ochrona przeciwpożarowa i przeciwporażeniowa w instalacjach elektrycznych realizowana jest właśnie za pośrednictwem wspomnianych bolców uziemiających.

Łącznik potocznie zwany wyłącznikiem

Łącznik instalacyjny (łącznik elektryczny) służy do włączania i wyłączania prądów roboczych w obwodzie. Najczęściej stosowany jest do sterowania instalacją oświetleniową.

Wyróżniamy łączniki:

• łącznik pojedynczy  – wyposażony jest w pojedynczy przycisk. Służy do przerwania pojedynczego obwodu świetlnego,
• łącznik podwójny (świecznikowy) – do zasilania lamp w żyrandolu. Stosujemy go do sterowania dwoma obwodami świetlnymi,
• łącznik schodowy – stosowany na klatkach schodowych umożliwia sterowanie oświetleniem z kilku punktów (można włączyć światło np. na parterze, a po wyjściu na piętro wyłączyć je drugim przyciskiem),
• łącznik krzyżowy - wyłącznik montowany między dwoma wyłącznikami schodowymi,
• łącznik dwubiegunowy (dwutorowy)  – służy do załączania dwóch obwodów jednym przyciskiem (np. o różnych napięciach),
• łącznik hotelowy - łącznik na kartę. Załącza napięcie w danym obwodzie po umieszczeniu karty w czytniku wyłącznika hotelowego. Jeśli karta zostanie usunięta z czytnika napięcie zostanie wyłączone (najczęściej w całym pokoju),
• łączniki zwierne (przyciski światło, dzwonek itd.) - nazywany często przyciskiem chwilowym. Wyposażony jest w sprężynkę umieszczoną pod klawiszem. Powoduje ona, że wyłącznik zwiera swoje styki tylko podczas naciśnięcia zamykając obwód. Stosowane do sterowania dzwonkami, automatami schodowymi, wyłącznikami bistabilnymi,
• łączniki żaluzjowe - przystosowany do sterowania żaluzjami. Wyróżniamy łączniki żaluzjowe jednopozycyjne (przycisk zwierny chwilowy) lub dwupozycyjne (po naciśnięciu klawisz pozostaje w pozycji włączonej).

Ściemniać czy nie ściemniać?

Większość producentów osprzętu w swoich ofertach proponuje również łączniki z funkcją ściemniania. Gdy chcemy płynnie regulować natężenie światła w żyrandolu np. w salonie to zamiast zwykłego wyłącznika, czy też wyłącznika świecznikowego należy zastosować ściemniacz.

Ściemniacz to urządzenie do regulacji napięcia w obwodach 230V AC. Stosujemy go do ściemniania żarówek tradycyjnych pracujących pod napięciem 230V.

Gniazda do instalacji telewizyjnych i sieciowych

Instalacje w domu, to nie tylko prąd, woda czy alarm. Standardem, a nawet wymogiem w ostatnim czasie staje się wykonywanie instalacji telewizyjnych (do dystrybucji sygnałów telewizji naziemnej i satelitarnej) jak również sieciowych (do sieci komputerowych).

Gniazda antenowe - służą podłączeniu urządzeń RTV-SAT (telewizorów, radio, dekoderów telewizji satelitarnej) do anteny. Rodzaj zastosowanych antenowych gniazd zależy od typu i rodzaju wykonanej instalacji:

• gniazdo Antenowe TV (telewizyjne) – stosowane do dystrybucji sygnału telewizji naziemnej,
  
• gniazdo RTV (radiotelewizyjne) – do dystrybucji sygnału telewizyjnego i radiowego,
• gniazdo TV/SAT (telewizyjno/satelitarne) – do dystrybucji telewizji naziemnej i telewizji satelitarnej.

Gniazda antenowe można podzielić również ze względu na „miejsce”, gdzie mają być zamontowane:

• gniazda przelotowe – stosowane do instalacji szeregowej (kabel „od gniazda do gniazda”),
• gniazda końcowe – stosowane jako ostatnie gniazdo w instalacji (w instalacjach o strukturze gwiaździstej, lub na końcu instalacji szeregowej).

Gniazda teleinformatyczne – komputerowe, telefoniczne:

• gniazdo komputerowe – gniazdo do stosowania w sieciach komputerowych. Posiada gniazdo do wtyczki 8 pinowej RJ45. W obecnym czasie wyróżniamy gniazda kategorii 5e (cat 5e), które pracują przy częstotliwości 100 MHz) oraz gniazda kategorii 6 (cat6) przewidziane do pracy przy częstotliwości 250 MHz),
• gniazdo telefoniczne – służy do podłączenia odbiorników telefonicznych do instalacji telefonicznej. Gniazdo telefoniczne posiada gniazdo mniejsze niż komputerowe oznaczone jako gniazdo RJ11.
  

Gniazda multimedialne – HDMI, USB, RCA, głośnikowe

Oprócz wyłączników (łączników instalacyjnych), gniazd wtyczkowych (prądowych) czy gniazd do sieci telewizyjnych i komputerowych wielu producentów oferuje dodatkowe elementy typu osprzęt multimedialny np. gniazda HDMI (do przesyłania sygnału cyfrowego). Coraz częściej Klient życzy sobie zamontować gniazda USB, które śmiało zastępuje standardowe ładowarki „wpinane” do gniazd prądowych. Takie gniazda znakomicie komponują się w ramkach wielokrotnych np. obok standardowych gniazd prądowych, gniazda antenowego i gniazda HDMI. W zależności od właściwości, możemy wyróżnić takie gniazda multimedialne jak:

• Gniazdo HDMI – służy do połączenia urządzeń wyposażonych w złącza multimedialne np. telewizor FullHD,
• Gniazdo USB – gniazdo, które zastępuje ładowarkę ze złączem USB. Można podłączyć do niego telefon, tablet, czy też inne urządzenie wyposażone w to złącze,
• Gniazdo RCA – potocznie zwane „cinch” do dystrybucji sygnału audio-video,
• Gniazdo głośnikowe – jak sama nazwa wskazuje służą do wykonywania instalacji głośnikowych.
  

Producenci osprzętu elektrycznego prześcigają się w oryginalności swojej oferty. W rezultacie Klient decydując się na montaż wyłącznika do światła może obok zainstalować sobie np. radio cyfrowe z wyświetlaczem do ramki lub termostat do sterowania temperaturą w pomieszczeniu. Montaż czujnika gazu przystosowanego do instalacji w ramkach wielokrotnych nikogo już chyba bardzo nie dziwi. Branża sterowania oświetleniem rozwija się w zastraszającym tempie. Z utęsknieniem czekamy na rezultaty tego wyścigu by za „dobre pieniądze” móc sterować lampą w salonie za pomocą np. smartfona.